گل شقایق

گل شقایق، که دارای نام علمی Papaver rhoeas L. است، در اصل از مناطق جنوب اروپا، شمال آفریقا و مناطق معتدل آسیا به عنوان بومی می‌باشد. اما در حال حاضر می‌توان این گیاه را در مناطقی با آب و هوای مناسب در سرتاسر جهان پیدا کرد. تعدادی از نام‌های متداول دیگر برای گل شقایق شامل “خشخاش ذرت”، “خشخاش معمولی”، “خشخاش قرمز معمولی”، “خشخاش مزرعه” و “خشخاش فلندر” است.

شقایق گیاهی یک‌ساله از خانواده خشخاش (Papaveraceae) است. این گیاه ارتفاعی بین ۳۰ تا ۸۰ سانتی‌متر دارد و ساقه‌هایی کرکدار نازک، راست و منشعب دارد. برگ‌هایش لوب‌دار و مرکب بوده و دارای برگچه‌های دندانه‌دار و نوک‌دار می‌باشد. ساقه‌های گل طولانی و سبز مایل به آبی هستند و از بغل برگ رشد می‌کنند. گلدهی این گیاه از ماه خرداد تا مرداد انجام می‌شود.

گل‌های شقایق به عرض ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر رسیده و قرمز رنگ هستند، گاهی هم دارای لکه‌های تیره در پایه و شکوفه‌های آویزان می‌باشند. گلبرگ‌ها به صورت همپوشانی روی پایه قرار گرفته‌اند و از چهار گلبرگ قرمز تشکیل شده‌اند. در حالت تازه، گل‌ها بویی مانند تریاک دارند اما با خشک شدن بوی آنها از بین می‌رود. میوه شقایق، که یک کپسول بیضی شکل است، بدون کرک بوده و به طول ۲-۱ سانتی‌متر می‌رسد. این کپسول حاوی چندین دانه قرمز تیره است. تمام بخش‌های سبز شقایق دارای کرک هستند و در صورت آسیب دیدن، لاتکس سفید رنگی را ترشح می‌کنند.

گیاه شقایق حاوی مواد فعال مختلفی است. به عنوان مثال، گلبرگ‌های آن حاوی آلکالوئیدهایی مانند پاپاورین، رودین، ایزوروئادین و روئژنین می‌باشند. همچنین، این گیاه حاوی فلاونوئیدهایی مانند آنتوسیانین، اسید مکونیک و سیانیدول است. موسیلاژ (پلی‌ساکارید) و تانن نیز در این گیاه یافت می‌شوند.

آلکالوئیدهای موجود در گل شقایق شبیه به آلکالوئیدهای موجود در خشخاش هستند، اما تفاوت‌هایی نیز دارند. آلکالوئیدهای شقایق تأثیری ضعیف‌تر دارند و به عنوان مواد غیراعتیادآور در نظر گرفته می‌شوند.

باستان‌شناسی نشان می‌دهد که گیاه شقایق در سنت‌های سابق برای درمان مشکلات عصبی و مجاری تنفسی استفاده می‌شده است. در مصر باستان، این گیاه به خوبی شناخته شده و محبوب بوده است و اغلب در نقاشی‌های دیواری و آثار هنری مختلف به تصویر کشیده می‌شد. همچنین، دانه‌های شقایق به همراه دانه‌های جو در آثار باستانی مصر مربوط به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یافت شده است.

یونانیان و رومیان باستان از دانه‌های قرمز گیاه شقایق به عنوان غذا استفاده می‌کردند و در طول تاریخ از عصاره این گیاه برای تسکین دردها استفاده می‌شد.

گل‌ها و دانه‌های شقایق به عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شوند. جمع‌آوری گل‌ها و کپسول‌های شقایق باید از مارس تا اواخر تابستان انجام شود، اما فصل بهار، به ویژه ماه می، بهترین زمان برای جمع‌آوری آنها است.

برای برداشت گلبرگ‌های شقایق، از گل‌های تازه باز شده در هوای خشک و زمانی که شبنم تبخیر شده است، استفاده می‌شود. گلبرگ‌ها باید به سرعت در دمای حداکثر ۴۰ درجه سانتی‌گراد خشک شوند و در سایه قرار گیرند. سپس گلبرگ‌های خشک شده را می‌توان در کیسه‌ها یا ظروف دربسته شیشه‌ای نگهداری کرد. این گلبرگ‌ها بیشتر در تهیه عصاره، دمنوش‌های گیاهی و شربت سرفه استفاده می‌شوند.

دانه‌های شقایق، مانند دانه‌های خشخاش (Papaver somniferum)، خوراکی هستند و از کپسول‌های بذر بالغ جمع‌آوری می‌شوند. برای جدا کردن دانه‌ها از کپسول، آنها باید از داخل کپسول خارج شوند. سپس دانه‌ها را می‌توان خشک کرده و به صورت کامل یا آسیاب شده استفاده کرد. همچنین، دانه‌ها را می‌توان تحت فشار قرار داد و از روغنی که به دست می‌آید در پخت و پز استفاده نمود.